[Văn hóa Việt] Phong tục nhuộm răng đen để bảo vệ hàm răng

Name: [Văn hóa Việt] Phong tục nhuộm răng đen để bảo vệ hàm răng
Prep time: 28 min
Cook time: 86 min
Yield: [Văn hóa Việt] Phong tục nhuộm răng đen để bảo vệ hàm răng
Cuisine: [Văn hóa Việt] Phong tục nhuộm răng đen để bảo vệ hàm răng
Ingredients: [Văn hóa Việt] Phong tục nhuộm răng đen để bảo vệ hàm răng

Cập nhật ngày: 16/01/2020

Ông cha ta xưa nay có quan niệm về cái đẹp “Hàm răng, mái tóc là góc con người”. Có nghĩa là một người con gái đẹp phải có “tóc bỏ đuôi gà” và hàm răng “nhánh hạt huyền, ý chỉ nét duyên dáng của người phụ nữ xưa là hàm răng đen. Phong tục nhuộm răng đen thực tế có phải chỉ là để trang điểm, hay còn có nguyên do nào khác? Cùng tìm hiểu kỹ về nét văn hóa Việt này trong bài viết dưới đây.

Phong tục nhuộm răng đen của người Việt Nam

Đừng bỏ qua nguồn gốc của phong tục nhuộm răng đen kỳ lạ này

“Năm quan mua lấy miệng cười

Mười quan chẳng tiếc, miệng người răng đen”

(Ca dao)

Hiện nay, khi tìm hiểu về Văn hóa Việt, hẳn không ai xa lạ với hình ảnh hàm răng đen của người xưa, đặc biệt là ở người phụ nữ. Đố là nét văn hóa cổ truyền của dân tộc ta. Tục nhuộm răng đánh dấu ngưỡng cửa bước vào cuộc đời trưởng thành của mỗi người. Người nào không nhuộm răng thì dư luận cho là người không đứng đắn.

Tục nhuộm răng đen ở Việt Nam thường gắn liền với với tục ăn trầu tuy hai tập tục này là hai khía cạnh khác nhau về xã giao và đoàn kết.

Tục nhuộm răng đen ở Việt Nam gắn liền với phong tục ăn trầu

Lịch sử của tục nhuộm răng ở Việt Nam vẫn chưa có lời giải đáp thỏa đáng. Theo truyện cổ tích nước ta ghi nhận vào thời nha Chu, ở Việt Nam đã xuất hiện tục nhuộm răng, theo đó “Người Việt có tục ăn trầu để khử mùi ô uế và nhuộm cho răng đen…”, có liên quan đến hai tục khác là ăn trầu và xăm mình. Tuy nhiên, trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư không ghi nhận điều này, dù có đề cấp đến tục xăm mình.

Trong Lịch sử Việt nam (Tập I, NXB KHXH, 1971, trang 48) có ghi: “Thời Hùng Vương… người ta nhuộm răng, ăn trầu”. Vào thế kỷ XVIII (1789), trong bài Hịch của Vua Quang Trung có một đoạn nói về tục nhuộm răng như sau:

“Đánh cho để tóc dài tóc

Đánh cho để đen răng”

Như vậy, có thể tạm xác định tục nhuộm răng đen đã ra đời từ rất lâu, có thể có từ thời Văn Lang. Trong đó, thông tin đáng tin cậy nhất là vào khoảng trước thế kỷ XVII.

Nét văn hóa của người Việt trong ý nghĩa của tục nhuộm răng đen

Trong một xã hội cổ truyền vốn coi trọng sự suy xét của cộng đồng nói chung thì câu “răng trắng như răng chó” là có ý chê trách. Răng đen cũng là một đặc điểm khác biệt giữa người Việt và người Tàu nên còn có câu: “răng trắng như răng Ngô”. Không chỉ đơn giản như vậy, tục nhuộm răng đen scòn mang nhiều tầng ý nghĩa, thể hiện được văn hóa của người Việt Nam.

Nhuộm răng đen mang nét duyên của người con gái Việt

“Một thương bỏ tóc đuôi gà

Hai thương ăn nói mặn mà có duyên

Ba thương má lúm đồng tiền

Bốn thương răng nhánh hạt huyền kém thua”

(Mười thương- Ca dao Việt Nam)

Có thể thấy rằng, răng đen được xếp hàng thứ tư trong cái duyên của người con gái. Điều này có nghĩa là nhuộm răng mang tính thẩm mỹ cao. Nếu như ngày nay chuộng răng trắng, người ngày nay, tìm cách phục hình răng bằng Công nghệ Tẩy trắng răng hay Bọc sứ, Dán sứ; thì quan niệm của người xưa là nhuộm răng để làm đẹp.

Điều này được lý giải cặn kẽ do, từ xa xưa đến nay các cụ ta có tập tục ăn trầu. Thông thường những người ăn trầu sẽ có hàm răng đen dó ố, loang lổ. Việc nhuộm răng sẽ giúp cho hàm răng đen tuyền hợp thẩm mỹ hơn.

Những nét văn hóa này được giữ gìn và lưu truyền này không được ghi chép nhiều trong sử sách, nhưng được lưu lại ở những câu Ca dao, những áng thơ, nên ngày nay vẫn nhiều người biết đến.

Ca dao thường tôn vinh vẻ đẹp răng đen là nét đẹp không thể thiếu của người phụ nữ. Nó được đánh giá, coi trọng cũng tương đương với quan niệm giữ gìn sự trong trắng của người con gái Việt.

“Răng đen ai nhuộm cho mình

Cho duyên anh đẹp, cho tình anh say”

(Ca dao)

Trong những áng thơ hiện đại, không ít nhà thơ đã miêu tả vẻ đẹp của người con gái qua hàm răng đen. Nhà thơ Hoàng Cầm đã ca ngợi vẻ đẹp của cô hàng xén qua bài thơ “Bên kia sông Đuống”

“Những cô hàng xén răng đen

Cười như mùa thu tỏa nắng”

Chỉ bằng những câu Ca dao, câu thơ này thôi, đủ truyền đến thế hệ sau một nét phong tục của người Việt Nam mang ý nghĩa thẩm mỹ đi cùng người dân Việt trong suốt một chặng đường dài của Lịch sử dân tộc.

Nhuộm răng đen là cách người Việt xưa bảo vệ hàm răng khỏe mạnh

Không chỉ mang lại vẻ đẹp duyên dáng cho người con gái Việt xưa. Hàm răng đen còn được cho là phương pháp bảo vệ sức khỏe răng miệng. Có lẽ vì vậy nên không chỉ có nữ giới, mà cả nam giới cũng từng sở hữu hàm răng đen tuyền.

Ngày xưa, ông cha ta không có kem đánh răng, bàn chải đánh răng và nước súc miệng như bây giờ. Việc chăm sóc sức khỏe răng miệng của họ rất đơn giản là dùng vỏ cau để chải răng, và dùng một số lá thuốc Nam, phương pháp dân gian để điều trị các bệnh lý về răng miệng. Theo quan niệm của các cụ xưa, nhuộm răng đen là “mặc một lớp áo” bảo vệ hàm răng không bị sâu. Lớp màu đen của thuốc nhuộm có công dụng như lớp trám răng ngày nay nhằm bảo vệ răng khỏi vi khuẩn xâm nhập.

Rùng rợn với quá trình nhuộm răng đầy “gian nan”

Nhuộm răng là một hình thức làm đẹp của người Việt xưa với quá trình phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ và cẩn thận.

Người ta có thể nhuộm răng ở thời điểm nào?

Theo một số tài liệu ghi chép lại, người Việt chỉ nhuộm răng sau khi đã thay toàn bộ răng sữa, thời gian đó là thích hợp nhất để nhuộm vì lúc ấy răng còn non, độ thấm của thuốc nhuộm dễ gắn chặt vào men và ngà răng hơn. Người dân bình thường nhuộm theo phương pháp đơn giản chứ không nhuộm theo lối cầu kỳ với những phương phá gia truyền khác nhau.

Người con gái Thái chỉ sau khi lấy chồng mới nhuộm răng và ăn trầu, cách nhuộm răng của họ cũng khác với người Kinh. Thông thường con gái đến tuổi dậy thì sẽ bắt đầu nhuộm răng.

Thành phần thuốc nhuộm người Việt dùng

Thành phần thuốc nhuộm thường thấy phổ biến trong nhuộm răng của người Việt bao gồm các nguyên liệu sau:

+ Bột nhựa cánh kiến

+ Nước cốt chanh

+ Phèn đen

+ Nhựa của gáo dừa

Đây là những nguyên liệu dễ tìm kiếm vì hầu như có sẵn trong sinh hoạt hàng ngày. Những thành phần này an toàn tuyệt đối vì chỉ là những nguyên liệu sẵn có trong thiên nhiên, không chứa chất hóa học độc hại.

Cách nhuộm răng của người Việt xưa

Nhuộm răng đen là một quy trình tương đối phức tạp, đòi hỏi Thầy thợ nhuộm phải tỉ mỉ, cận thận, còn người nhuộm phải hết sức kiên trì, chịu khó. Khởi đầu, miệng và răng phải được vệ sinh thật sạch cho đến khi lấy tay sờ vào thân răng phải trơn láng mới có được.

Trong ba ngày đầu phải đánh răng, xỉa răng bằng vỏ cau khô với than bột trộn với muối hột. Một ngày trước khi nhuộm phải nhai ngậm chạnh hoặc hạnh, súc miệng bằng rượu trắng pha nước chanh để lớp men răng mềm đi, a-xít của chanh sẽ bào mòn tạo thành những vệt lõm sần sùi trên men răng. Thời gian này là thời gian đau đớn nhất cho người nhuộm vì răng, môi, lưỡi, lợi và niêm mạc trong vòm họng sưng tấy, răng lung lay như muốn rụng.

Thuốc nhuộm răng bằng nhựa cánh kiến được điều chế từ 7 – 10 ngày theo đúng công thức với tỉ lệ bột nhựa cánh kiến và nước cốt chanh tùy theo mỗi người, chất sền sệt đó được trét lên một mảnh vải thô màu trắng hay lụa. Người ta trét lên lá dừa, cau, hay lá ngái sau đó mới áp lên hai hàm răng. Việc áp thuốc nhuộm răng được thực hiện sau bữa ăn chiều và đến giữa đêm sẽ được thay bằng một miếng áp mới.

Đến sáng, người ta sẽ gỡ lớp nhựa sơn mới phủ đêm trước ra. Sau đó, phải súc miệng bằng nước mắm, có nơi dùng nước dưa chua, để thải hết chất thuốc còn sót lại. Người nhuộm răng phải ngậm miệng suốt đêm, tránh để miếng thuốc nhuộm bong ra, phải làm như vậy mỗi đêm 2 lần trong 7 đêm.

Khoảng thời gian đó người nhuộm răng chỉ được nuốt chửng thức ăn chứ không được nhai. Khi thấy răng có màu đỏ già (màu cánh kiến) thì việc nhuộm răng sẽ bước qua giai đoạn 2 là giai đoạn nhuộm đen răng bằng cách phết dung dịch bôi đen lên răng. Thuốc bôi đen là hồn hợp phèn đen trộn với nhựa cánh kiến, dung dịch này được phết trong vòng 2 ngày.

Phải súc miệng bằng một thứ thuốc gọi là thuốc xỉa nước. Giai đoạn cuối cùng là cố định bằng nhựa của gáo dừa được đốt hay nấu chảy, chất nhựa này tạo thành một lớp men trên thân răng gọi là “giết răng”. Khi hoàn tất giai đoạn này người nhuộm răng sẽ có một hàm răng đen bóng như hột mãng cầu.

Răng nhuộm có tuổi thọ từ 20 – 30 năm, nếu muốn hàm răng lúc nào cũng đen nhánh thì độ một năm lại nhuộm bồi thêm một lớp. Răng không được chăm sóc sẽ bị phai màu trong rất xấu.

Nhuộm răng đen có phải là nét văn hóa riêng của người Việt xưa?

Từ xưa đến nay, người Việt biết rằng nhuộm răng đen là một nét văn hóa cổ truyền của Việt Nam. Tuy không biết chính xác về nguồn gốc của phong tục này nhưng ai cũng cho rằng đây là truyền thống của người Việt Nam.

Tuy nhiên, thực tế thì không phải vậy, bởi vì tục nhuộm răng đen còn có xuất hiện ở một số đất nước khác ở khu vực Đông Á như Nhật Bản, Malaysia, miền Nam Trung Quốc, ngoài ra ta cũng có thể thấy Thái Lan cũng có phong tục này.

Sự suy tàn của tục nhuộm răng đen của người Việt

Ở Việt Nam, tục nhuộm răng là một nét văn hóa để phân biệt với các tộc người khác. Hầu như tất cả người dân Việt Nam từ kẻ nghèo cho đến người giàu, từ giai cấp nông dân cho đến giới quan lại, điền chủ, hoàng thân quốc thích, vua chúa ai ai cũng nhuộm răng.

Vào khoảng năm 1862, khi nền văn minh phương Tây xâm nhập vào Việt Nam, và nhất là vào những năm đầu thế kỷ XX, nhiều phụ nữ đã để răng trắng hay cạo hàm răng đen được nhuộm từ thuở mới thay răng để trở thành người phụ nữ mới nhằm tham gia vào công cuộc cải cách xã hội, phong trào đòi nữ quyền, giải phóng, phong trào này phát triển rầm rộ trong thời đại canh tân.

Thuở ấy, trong xã hội có hai phái kình chống nhau kịch liệt, một nhóm cho rằng để răng trắng, hớt tóc là bè lũ theo Tây, làm me Tây; còn nhóm kia cho rằng tóc củ hành, răng đen, áo the quần vải là hủ lậu, kém văn minh… Thời đó, người ta chỉ đánh giá bề ngoài mà không chú trọng nhân cách, tư tưởng ở bên trong. Đấy là giai đoạn đánh dấu sự suy tàn của tục nhuộm răng ở Việt Nam.

Răng đã nhuộm đen, sau đem cạo trắng thường không trắng hẳn mà có màu xám/ đen lờ lợ không đều. Tiếng Việt cũng dùng từ ngữ “răng cải mả” giống như loại răng đen mà để phai để gọi hàm răng không đẹp này.

Hiện nay, trên Đất nước Việt Nam vẫn còn giữ phong tục ăn trầu. Câu tục ngữ “Miếng trầu là đầu câu chuyện” vẫn luôn đúng từ xa xưa đến nay. Và ở đâu đó trên Đất nước Việt nhỏ bé này, sẽ vẫn tìm được một vì cụ già răng đen do phong tục ấy đã ngấm sâu và không dễ phai nhạt. Tuy nhiên, đó là con số rất hiếm chủ yếu thường gặp ở một số dân tộc thiểu số và đang dần dần mất đi.

Bí quyết trở nên duyên dáng hơn của người Việt thế kỷ XXI

Không còn phong tục nhuộm răng đen truyền thống nữa, hiện nay, do sự hội nhập kinh tế Thế giới nên Văn hóa Thế giới cũng dần được hội nhập. Những nét đẹp văn hóa người Việt vẫn được gìn giữ, phát huy; còn những tập tục không còn phù hợp sẽ được bài trừ, loại bỏ. Nhuộm răng đen cũng dần theo đó biến mất.

Hiện nay, một hàm răng trắng, đều, đẹp tự nhiên mới là nét đẹp duyên dáng. Vì vậy, không chỉ có phụ nữ, mà cả đàn ông đều đề cao việc chăm sóc, bảo vệ hàm răng của mình. Vậy làm thế nào để sở hữu hàm răng duyên này?

Tùy vào tình trạng hàm răng của bạn mà lựa chọn phương pháp chỉnh nha hay phục hình răng hợp lý và mang lại hiệu quả cao nhất. Để có được điều này, trước hết bạn phải chọn nha khoa phù hợp nhất.

Nha khoa Quốc tế Nevada được đánh giá là nha khoa có chất lượng hàng đầu Việt Nam. Lựa chọn Nha khoa Quốc tế Nevada là bạn đang tìm đến người bạn đồng hành tuyệt vời nhất trên con đường tìm đến nụ cười tự tin, duyên dáng.

Tại Nha khoa Quốc tế Nevada có đầy đủ các phương pháp chỉnh nha, phục hình và điều trị bệnh lý với công nghệ hiện đại nhất, nhằm mang đến những trải nghiệm tuyệt vời, mà không có bất cứ mối nguy nào. Hệ thống cơ sở vật chất hiện đại có phòng vô trùng riêng biệt, hệ thống dụng cụ nha khoa được bảo quản vô trùng theo tiêu chuẩn của Bộ Y Tế.

Đội ngũ nha sĩ có kinh nghiệm lâu năm trong nghề, chuyên môn giỏi, kỹ thuật cao, ứng dụng những công nghệ mới nhất, với quy trình đảm bảo khoa học, chính xác, hiệu quả; chắc chắn sẽ không phức tạp, không gây đau đớn như nhuộm răng đen ngày xưa.